Nadciśnienie tętnicze zyskało niechlubne miano choroby cywilizacyjnej. Istnieje jednak kilka zasad profilaktycznych, które przy regularnym stosowaniu mogą znacznie obniżyć ryzyko rozwoju tej choroby. Jedną z nich jest ograniczone spożywanie soli. Czy sól rzeczywiście podnosi ciśnienie? Czy jemy jej za dużo?
Nadciśnienie tętnicze należy do grona chorób cywilizacyjnych, a jednocześnie stanowi jedną z wiodących przyczyn zgonów na świecie. Szacuje się, że w Polsce cierpi na nie niemal 10,5 mln osób, z czego wyłącznie 2,6 mln pacjentów jest efektywnie leczona. Następstwem nieleczonego bądź leczonego nieskutecznie nadciśnienia tętniczego są powikłania obejmujące układ sercowo-naczyniowy (zawał serca, choroba niedokrwienna), nerki (niewydolność nerek) i narząd wzroku [1].
Profilaktyka nadciśnienia tętniczego — jak powinna wyglądać?
Istnieje szereg metod, których wprowadzenie w życie i regularne stosowanie może zapobiegać rozwojowi nadciśnienia tętniczego lub znacząco opóźnić jego rozwój. Są to:
- zaprzestanie palenia tytoniu;
- ograniczenie spożycia alkoholu;
- wprowadzenie regularnej aktywności fizycznej;
- zmniejszenie masy ciała;
- zwiększenie spożycia warzyw i owoców;
- ograniczenie spożycia soli kuchennej do 5 g dziennie [1].
Dlaczego jest tak dużo przypadków nadciśnienia tętniczego?
Nieustannie rosnąca liczba pacjentów cierpiących na nadciśnienie tętnicze może mieć różnorakie źródła. Niemniej niezwykle istotną rolę odgrywają czynniki związane ze stylem życia — odpowiadają one aż za 53% przypadków nadciśnienia tętniczego. Są to m.in.: nieadekwatna aktywność fizyczna, nieprawidłowe nawyki żywieniowe, palenie tytoniu. Środowisko fizyczne odpowiada za 23% przypadków nadciśnienia tętniczego, czynniki genetyczne zaś za zaledwie 16% [1].
Spożycie soli w diecie
Rekomendowane spożycie chlorku sodu (soli kuchennej) dla dorosłej osoby wynosi poniżej 5 g na dobę. Niestety w większości krajów, w tym także w Polsce, spożycie to jest znacznie wyższe. W Azji Środkowej, Wschodniej oraz w Europie Zachodniej średnie spożycie sodu przekracza 10,5 g/dobę. W Ameryce Północnej, Europie Wschodniej, Australii i Nowej Zelandii średnie spożycie waha się od 8,5 do 9,5 g/dobę, podczas gdy w Afryce Subsaharyjskiej i Ameryce Środkowej jest to mniej 8,25 g/dobę [2].
Jak sól wpływa na nadciśnienie tętnicze?
Wpływ nadmiaru soli na rozwój nadciśnienia tętniczego jest przedmiotem badań licznych grup naukowców. W badaniu przeprowadzonym przez Suckling i współpracowników oceniano natremię (zawartość sodu we krwi) i wartości ciśnienia tętniczego u pacjentów spożywających zupę z dodatkiem 6 g soli. Wykazano, że u tych osób po spożyciu zyupy natremia wzrosła o 3 mmol/l, zaś wartości ciśnienia skurczowego wzrosły o 6 mm Hg. Autorzy stwierdzili dodatnią korelację między zwiększeniem natremii a podwyższeniem wartości ciśnienia tętniczego [3].
W innym badaniu próbowano ocenić, czy wzrost ciśnienia tętniczego po spożyciu soli wiąże się również ze zwiększeniem wolemii — stanu wypełnienia płynem łożyska żylnego. Badaniu poddano chorych z przewlekłą chorobą nerek leczonych hemodializami. Przeprowadzano u nich 2-godzinną hemodializą za pomocą płynów o stężeniu sodu 145 mmol/l lub 135 mmol/l. Wykazano, że wzrost wartości ciśnienia tętniczego wiązał się ze zwiększeniem natremii, ale nie wolemii [4].
Eksperyment Li i współpracowników wykorzystywał komórki śródbłonka aorty wołu do oceny wpływu zwiększonego stężenia sodu na aktywność śródbłonkowego enzymu — syntazy tlenku azotu. Dowiedziono, że zwiększony poziom sodu prowadził do ograniczenia aktywności tego enzymu, a tym samym do wzrostu ciśnienia [5].
W badaniu przeprowadzonym przez Oberleitner i współpracowników wykazano, że zwiększona natremia (podwyższony poziom sodu) w modelu eksperymentalnym powodowała wzrost sztywności śródbłonka naczyń, co może przełożyć się bezpośrednio na wzrost wartości ciśnienia tętniczego [6].
Bibliografia:
- K. Grabańska, P. Bogdański, Miejsce leczenia niefarmakologicznego w prewencji i terapii nadciśnienia tętniczego. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2010;1(2):115-122.
- S. Surma, et al., Sól a nadciśnienie tętnicze - od epidemiologii przez patofizjologię do istotnego problemu cywilizacyjnego, Nadciśnienie Tętnicze w Praktyce Rok 2021,7,1:19–27.
- Suckling RJ, He FJ, Markandu ND, et al. Dietary salt influences postprandial plasma sodium concentration and systolic blood pressure. Kidney Int. 2012; 81(4): 407–411.
- Suckling RJ, Swift PA, He FJ, et al. Altering plasma sodium concentration rapidly changes blood pressure during haemodialysis. Nephrol Dial Transplant. 2013; 28(8): 2181–2186.
- Li J, White J, Guo L, et al. Salt inactivates endothelial nitric oxide synthase in endothelial cells. J Nutr. 2009; 139(3): 447–451.
- Oberleithner H, Riethmüller C, Schillers H, et al. Plasma sodium stiffens vascular endothelium and reduces nitric oxide release. Proc Natl Acad Sci U S A. 2007; 104(41): 16281–16286.
