Interakcje leków

Polipragmazja, inaczej wielolekowość, to przyjmowanie zbyt dużej ilości leków. Dotyczy ona głównie pacjentów cierpiących na kilka chorób współistniejących. Jakie może mieć konsekwencje? Czy da się jej uniknąć?

Polipragmazja to równoczesne stosowanie wielu leków, a jednocześnie jedna z wiodących przyczyn występowania interakcji lekowych. O ile część chorób rzeczywiście wymaga wdrożenia kilku substancji aktywnych, o tyle polipragmazja często jest konsekwencją nieefektywnej kontroli pozostałych terapii (czasem autoterapii) pacjenta. Oznacza to, że często poszczególni specjaliści nie mają świadomości, jakie inne leki — poza tymi, które sami im przepisali — przyjmuje ich pacjent. Niekiedy chory stosuje także inne produkty na własną rękę, o których ich lekarz nie ma pojęcia. Jak zatem kontrolować i dopasować terapię, aby pomagała, a nie szkodziła?

Jak definiuje się polipragmazję?

Nie ma jednoznacznej definicji dla tego zjawiska. Niekiedy już 2 lub 3 leki stosowane jednocześnie określa się mianem polipragmazji, podczas gdy inni eksperci mówią dopiero o minimum pięciu. Warto jednak mieć na uwadze, że niektóre choroby rzeczywiście wymagają kilku leków — wówczas nie ma pola do dyskusji. Dlatego coraz częściej definiuje się polipragmazję jako przyjmowanie zbyt dużej liczby leków, niż jest to rzeczywiście koniecznie [1,2].

Polipragmazja, zwana inaczej wielolekowością, może mieć poważne konsekwencje — zwłaszcza dla osób starszych, gdyż to właśnie ich ona najczęściej dotyczy. Wynika to z faktu, iż seniorzy często cierpią na kilka chorób przewlekłych, których leczenie wymaga wdrożenia często wielu leków. 

Jakie są przyczyny polipragmazji?

Polipragmazja ma wiele przyczyn, a wskazanie jednego konkretnego źródła jest niemożliwe. Wielolekowość jest konsekwencja poniższych zjawisk:

• braku świadomości lekarzy, jakie inne leki zostały przepisane danemu pacjentowi przez innego lekarza;
• współistnienie kilku chorób: wielu pacjentów, głównie seniorów, cierpi na kilka chorób jednocześnie, co powoduje, że muszą przyjmować leki na każde schorzenie oddzielnie (np. przyjmują leki na cukrzycę, nadciśnienie tętnicze oraz miażdżycę);
• stosowanie leków bądź suplementów diety dostępnych bez recepty bez uprzedniej konsultacji z lekarzem — wielu pacjentów stosuje „leczenie na własną rękę”, co znacznie zwiększa ilość stosowanych jednocześnie preparatów, bez żadnej kontroli specjalisty;
• leczenie objawów, bez ustalenia ich przyczyny i postawienia właściwej diagnozy — taka sytuacja dotyczy głównie łagodzenia objawów niepożądanych jednego leku, za pomocą innego preparatu [2].

Wielolekowość a ryzyko interakcji

Wielolekowość bywa niezwykle groźna i może wywołać szereg negatywnych konsekwencji. Najważniejszą z nich są interakcje lekowe. Wszystkie związki czynne, które przyjmuje pacjent w trakcie leczenia swoich chorób, mogą wzajemnie na siebie oddziaływać i ze sobą reagować. Im więcej leków jest jednocześnie stosowanych, tym większe jest ryzyko wystąpienia interakcji. Efekt takiego działania może być różnoraki. Część leków może działać za słabo, przez co stan pacjenta może się pogorszyć. Z drugiej strony działanie wielu leków w wyniku takich oddziaływań może ulec intensyfikacji, co z kolei znacznie nasila wystąpienie działań niepożądanych, toksycznych i innych negatywnych skutków [2].

Jak uniknąć polipragmazji?

Choć stosowania wielu leków jednocześnie niekiedy nie da się uniknąć, to można zminimalizować ryzyko wystąpienia negatywnych konsekwencji polipragmazji. Należy wówczas stosować poniższe reguły:

1. Należy spisywać wszystkie przyjmowane przez pacjenta leki, uwzględniając również te, które są dostępne bez recepty oraz wszelkie suplementy diety i wyroby medyczne — ogółem WSZYSTKO, co pacjent przyjmuje. Taki spis należy mieć zawsze przy sobie. Może być on w formie kartki umieszczonej w portfelu bądź listy w telefonie komórkowym.
2. W trakcie wizyty u lekarza należy pokazać mu powyższą listę przyjmowanych leków. Dzięki temu będzie miał on szersze spojrzenie na terapię pacjenta.
3. Należy unikać stosowania leków bądź suplementów z polecenia osób trzecich. Ani sąsiad z klatki obok, ani ciocia przy rodzinnym stole nie mają wglądu w historię choroby pacjenta i metody jego leczenia — nie są oni dobrymi doradcami w kwestii naszego zdrowia [3].

Bibliografia:

1. M. Dzińska, A. Zwolak, M. Neć, et al., Polipragmazja – istotny problem w codziennej praktyce lekarskiej, Family Medicine & Primary Care Review 2014;16(3):222–224.
2. J. Wołoń, Polipragmazja – czy zwiększa się świadomość zagrożeń?, Medycyna Po Dyplomie, 2018,12.
3. http://dcr.org.pl/polipragmazja.php (dostęp z dnia 07.02.2022)

Related Posts